Dış ticaret işlemleri ile uğraşan birçok paydaşımız ATA Karnesi ile muhakkak karşılaşmıştır. Kimi sık sık ATA Karneli işlem tesis ettiğinden dolayı uygulamasına vakıf olabilir. Sık karşılaşmayanlara ise zor ve karmaşık gelebilir. Bu makalede ATA Karnesinin ne olduğu, ihracatta ve ithalatta nasıl kullanıldığı, teminat gereksinimleri, geçerlilik süresi ve cezai müeyyideler gibi konular ele alınacaktır.
ATA Karnesi Nedir?
ATA Karnesi deyince akla Atatürk, atalarımız, büyüklerimiz gibi anlamlar gelebilir. Lakin adını Fransızca ve İngilizce “geçici kabul” kelimelerinin ilk harflerinin birleşmesinden almıştır.
Ülkemizin de taraf olduğu Geçici İthalat Sözleşmesi kapsamında kullanılmaya başlanmıştır. Şimdiki Ticaret Bakanlığı’mızın 1975’teki adı olan Gümrük ve Tekel Bakanlığı’nın izni ile TOBB kefil kuruluş olarak belirlenerek TOBB tarafından basılan ATA Karneleri ile işlem tesis edilmeye başlanmıştır. Bu sayede eşyanın ATA Karnesi ile geçici olarak gönderilmesine dair talep söz konusu olduğunda ülkemiz ihracatçıları tarafından da ATA Karnesi ile geçici ihracat işlemi gerçekleştirilebilmektedir.
ATA Karnesi uluslararası bir gümrük belgesidir. Tam muafiyet suretiyle sergi ve fuarlara katılım, yurtdışına ticari numune götürülmesi, mesleki malzeme taşınması vb. amaçlarla, geçici ihracat ve geçici ithalat yapılabilmektedir. ATA Karnesi vasıtasıyla geçici ithalat veya ihracat yapılması halinde ayrıca teminat aranmaz.
ATA Karnesi Tercih Edilmeli mi?
Geçici ithalat sözleşmesi incelendiğinde, geçici ithalat ve ihracat işlemlerindeki formalitelerin ve karmaşık mevzuatın basitleştirilerek işlemlerin daha sağlıklı ve hızlı tamamlanmasının amaçlandığı anlaşılmaktadır. Tercih edilmesinin makul olup olmadığını örneklerle karşılaştırıp görmekte fayda olacaktır.
Geçici ihracata örnek olarak; Dubai’deki fuara katılacak ABC firmasının, fuarda sergileyeceği eşyaları geçici olarak ihraç etmek istediğini varsayalım. ABC firması ATA Karnesi kullanmayacaksa gümrük müşavirliği firması geçici ihraç edilecek eşyalar için 2300 rejim kodu ile geçici ihracat beyannamesi tescil edecektir. Eşyanın ayrıntılı fotoğrafları gümrük muayene memurunca onaylanacak ve beyanname işlemleri tamamlanarak yurtdışı edilecektir. Eşyanın geri gelişinde ise 6323 rejim kodu ile yeni bir ithalat beyannamesi tescil edilecektir. Geri gelen eşyanın çıkan eşya olup olmadığını belirlemek için çıkış ayniyatları dikkate alınarak eşyanın muayenesi gerçekleştirilir.
İhracat maliyeti; gümrük müşavirliği hizmet ücreti varsa mesai, yolluk ücretleri olacaktır. Geri gelişindeki ithalat işlemlerinde ise gümrük müşavirliği hizmet ücreti varsa mesai, yolluk, depolama, liman, tahmil tahliye ücretleri olacaktır.
ATA Karnesi ile geçici ihraç edilmek istenirse; Öncelikle ATAK sistemine üye olunmalıdır. Online olarak ATA Karnesi başvurusunda bulunmalıdır. Bu işlem sırasında 1.600 TL ATA Karnesi bedeli ve eşya bedelinin %50’si kadar teminat sunulmalıdır. Eşya bedelinin 50 bin USD olduğunu varsayalım, 25 bin USD nakit veya banka teminatı verilmelidir. Başvuruyu online olarak tamamladıktan banka teminatının aslı odaya teslim edilmelidir. ATA Karnesinin basılmış hali için ilgili odaya gidilmelidir. ATA Karnesi basımı için belirlenen renkteki kağıtlara sahip olunması halinde odaya gidilmeksizin firma tarafından da basılabilir.
ATA Karnesi hazır ve doğru bir şekilde doldurulduysa 2600 rejim koduyla geçici ihracat beyannamesi tescil edilmelidir. Ayniyatları muayene esnasında onaylanacak ve eşya yurt dışı edilecektir. Eşyanın dönüşünde ise 6326 rejim koduyla yeni bir ithalat beyannamesi tescil edilecektir. Çıkış ayniyatına uygun olarak geri gelen eşyanın kontrolleri sonrası işlemler tamamlanacaktır. Sonrasında teminatın iadesi için başvuruda bulunulacaktır.
İhracat maliyeti; ATA Karnesi bedeli, teminat bedeli, gümrük müşavirliği hizmet ücreti ve varsa mesai, yolluk ücretleri olacaktır. Geri geliş işlemlerinde ise gümrük müşavirliği hizmet ücreti varsa mesai, yolluk, depolama, liman, tahmil tahliye ücretleri olacaktır.
Yukarıda geçici ihracat işlemleri simule edilmiş olup, adım ve maliyet kalemleri sıralanmıştır. Kıyaslandığında, ATA Karnesi ile geçici ihracatta teminat veriliyor olması dikkat çekmektedir. Normal şartlarda 2300 rejim kodu ile gerçekleşen geçici ihracat işleminde teminat verilmemektedir. Ancak ATA Karnesi ile geçici ihracatta eşya bedelinin yarısı kadar teminat verilmektedir.
Geçici İthalata örnek olarak; Geçici ithal edilecek eşyanın 2009/15481 sayılı Kararın 16. ila 44. Maddelerinden olduğunu ve tam muafiyet suretiyle geçici ithal edilebileceği varsayalım. Geçici ithalat izin başvurusu ve onayı mukabilinde 5300 rejim kodlu beyanname tescil edilir. Giriş ayniyatı muayene memurunca onaylanır. Bu işlem tam muafiyet suretiyle geçici ithalat kapsamında gerçekleşeceğinden ödenmesi gereken verginin tamamı kadar teminat verilecektir. Eşyanın geri çıkışında ise 3153 rejim kodu ile yeni bir ihracat beyannamesi tescil edilecektir. Giriş ayniyatlarının çıkan eşya ile aynı olup olmadığı kontrol edildikten sonra rejim kapatılacaktır. Son olarak eşya yurtdışı edildikten sonra teminatın iadesi için başvurulacaktır.
İthalat maliyeti; teminat bedeli, gümrük müşavirliği hizmet ücreti varsa mesai, yolluk, depolama, liman, tahmil tahliye ücretleri olacaktır. Geri çıkışında ise gümrük müşavirliği hizmet ücreti varsa mesai, yolluk, depolama ücretleri söz konusu olacaktır.
ATA Karnesi ile geçici ithal edilmek istenirse; Yurtdışında düzenlenen ATA Karnesi ile gelen eşyanın geçici ithalatı için teminat verilmesine gerek bulunmamaktadır. Eşyanın 5800 rejim kodu ile beyannameye konu edilmesi gerekir. Ayrıca online olarak e-ATA/TR programından da giriş işlemlerinin yapılması gerekir. Giriş ayniyatları onaylanan eşya teslim edilir. Geri çıkışında ise 3158 rejim kodu ile beyanname tescil edilir. Ayrıca online olarak e-ATA/TR programından bildirim yapılır. Ayniyat kontrolü sonrası yurtdışı edilir. Eşyanın geçici ithalatında teminat verilmediği için geri verme kaldırma gibi işlemler söz konusu olmayacaktır.
İthalat maliyeti; gümrük müşavirliği hizmet ücreti varsa mesai, yolluk, depolama, liman, tahmil tahliye ücretleri olacaktır. Geri çıkışında ise gümrük müşavirliği hizmet ücreti varsa mesai, yolluk, depolama ücretleri söz konusu olacaktır.
Yukarıda geçici ithalat işlemleri simule edilmiş olup, adım ve maaliyet kalemleri sıralanmıştır. Normal şartlarda geçici ithalat işleminde teminat verilmekte ancak ATA Karnesi ile ithalatta teminat verilmemektedir.
Sonuç: ATA Karnesi ile geçici ihracatta teminat ödenmesi gerektiği için geçici ihracatta alıcı talebi olmaksızın ATA Karnesi ile işlem çok makul görünmemektedir. Lakin ATA Karnesi ile geçici ithalatta, ithalatçının teminat ödeme yükümlülüğü olmadığı için geçici ithalat işlemlerinde ATA Karnesi ile işlem tercih edilebilir.
Hangi Eşyalar İçin ATA Karnesi Kullanılabilir?
Sergi, fuar, toplantı ve benzeri etkinlikler için gelen eşyalar, mesleki malzemeler, konteynerler, paletler, ambalajlar, numuneler, imalat amacıyla ithal edilen eşyalar, eğitsel, bilimsel veya kültürel amaca konu olan eşyalar, yolcu zati eşyaları ve sportif amaçlarla ithal edilen eşyalar, turistik tanıtım malzemeleri, sınır ticareti kapsamında ithal edilen eşyalar, insani amaçlarla ithal edilen eşya ile hayvanlar ara karnesine konu edilebilir. Bunlar Geçici İthalat Sözleşmesi’nin eklerinde bulunan eşyalardır.
Bunun yanında 2012/11 sayılı ATA Karnesi ve kısmi muafiyet hk. konulu genelgede belirtildiği üzere, kısmi muafiyet suretiyle geçici ithalat mümkündür. Her ay için ithalat vergilerinin % 3’ü tahsil edilir. Hesaplanan gümrük vergilerinin 100.000 TL olduğunu ve eşyanın 6 ay yurtta kalacağı düşünülürse 18.000 TL verginin tahsili sağlanır. Ayrıca kalan bakiye tutar için de teminat verilmesine gerek yoktur. Kısmi muafiyetle geçici ithalat için yukarıda sayılan konulara özel eşya olması gerekmez.
Ayrıca taşıma araçları ile posta trafiğinde ATA Karneleri kullanılamaz.
Süreler
ATA Karnesinin kendi geçerlilik süresi bir yıldır. Geçici ithalat, ihracat izinleri 6 aydan az olmayacak şekilde, Karne geçerlilik süresi kadar verilir. 6 ay yurtta kalma süresini uzatmak mümkündür. Karne geçerlilik süresi içinde daha uzun süre kalacağına dair dilekçe verilmesi halinde bu süre uzatılabilir. Ancak bu süre bir yıl olan Karne geçerlilik süresini geçemez. Bu durumlar için yeni bir ATA Karnesi tedarik edilmelidir. Eski karnenin kaydı kapatılarak numarası, tarihi ve gerekli diğer bilgiler yeni karneye işlenir ve geçici ithal işlemi yapılır.
Eşyaları Süresi İçinde Yurtdışına Çıkarılmazsa?
ATA Karnesi ile geçici ithal edilen eşya tahsis yerinde, tahsis amacına ve ilk giriş ayniyetine uygun olarak kullanılmalıdır. Aksi takdirde rejim ihlali olarak nitelendirilecektir. Ayrıca karnede belirtilen süre içerisinde yurt dışı edilmesi gerekir. Eğer ihraç etmekten vazgeçilirse vergileri ödenerek geçici ithalata konu olan eşya ithal edilebilir. Masrafları karşılanmak şartı ile gümrük idaresinin nezaretinde imhası da mümkündür.
ATA Karnesi ile yurda geçici olarak ithal edilmesine karşın karnede belirtilen yurtta kalma süresi içinde yurt dışı edilmediği anlaşılması halinde karnenin geçerlilik süresinin bitiminde %10 fazlasıyla gümrük vergilerinin tahsili için kefil kuruluşa tebligat yapılır. Bu tutarın ödeme yükümlülüğü teminatı alan kefil kuruluşta olacaktır.
Can DURMUŞ – Gümrük Müşavir Yardımcısı / Denetçi
13.03.2024