Uluslararası ticarette en önemli faktörlerden biri olan gümrük işlemleri, doğru ve eksiksiz bir şekilde yerine getirilmelidir. Ancak işlemler esnasında veya sonradan kontrollerde gümrük vergilerinin eksik ödendiği veya hiç ödenmemesi gibi durumlar tespit edilebiliyor. Bu gibi durumlarda gümrük idareleri, ek tahakkuk kararları düzenleyerek eksik ödenen vergileri tahsil etmekte ve ayrıca idari para cezaları uygulamaktadır.
Bu makalede, gelen cezalar karşısında hangi hakların hangi durumlarda daha makul olduğu ele alınacaktır.
Örnek Olay:
ABC firması 8418.50.90.00.00 tarife pozisyonunda bulunan “Mobilya tipi diğer soğutucular” cinsi İsviçre menşeli eşyayı Almanya’dan ithal etmektedir. Tercihli tarifeden faydalanmak amaçlı A.TR Dolaşım Belgesi beyannameye eklenmiştir. Eşyaya uygulanan %2,2 Gümrük vergisi ile %15 İGV, A.TR eklenmesi nedeniyle ödenmemiştir.
Sonradan kontrol kapsamında ekli belgeler kontrol edilmiştir ve tedarikçi beyanının eksik olduğu tespit edilmiştir. Bu durum üzerine, ödenmeyen İGV’nin tahsili için ek tahakkuk ve ceza kararı düzenlenmiştir.
Gümrük vergisi matrahı: 10.000 TL
Eksik ödenen İGV: 1500 TL
Eksik ödenen KDV: 300 TL
Ödenmeyen 1.800 TL İGV buna bağlı KDV’ye ek olarak, bu tutarın 3 katı olan 5.400 TL idari para cezası kesilecektir.
Örnek Olay Karşısında Adım Atmadan Değerlendirilmesi Gereken Seçenekler
Yukarıdaki cezanın doğrudan ödenmesinden ziyade diğer seçeneklerin ne olduğunu bilmek ve değerlendirmek önemlidir. Seçenekler ise;
· Ödeme
· Uzlaşma
· İtiraz
· İtirazın reddi halinde dava yolu
Hangisi Daha Mantıklı? Uzlaşma mı İtiraz mı?
Her olay kendi içinde değerlendirilmelidir. Örneğimize göre cezanın gerekçeleri incelendiğinde, ceza kararının yerinde olduğu görülmektedir. Bir üst kurum olan Bölge Müdürlüğü’ne yapılacak itiraza göre ceza kararının iptal edilmesi pek muhtemel görünmemektedir.
İtirazı sonuçlandırılmış alacaklar için uzlaşma talebinde bulunulamaz. Yine uzlaşılan konu için itiraz veya dava yolu kapanır. Bu sebeple örnek bazında en uygun seçeneğin uzlaşma olduğu açıktır.
Uzlaşma Müessesesinde Bilinmesi Gerekenler
Uzlaşma talebi tebliğ tarihinde itibaren 15 gün içinde yapılmalıdır. Ek tahakkuk ve cezalara ait tebliğin elektronik ortamda iletilmesi durumunda, kararların mail adresine ulaşmasından itibaren 5. günün sonunda 15 günlük süre başlamış olur. Uzlaşma başvurusunun 15 günlük süre içinde yapılmaması hak kaybına sebep olacaktır. Ceza kesinleşmiş olacak, bu durumda uzlaşma başvurusunda bulunulamayacaktır.
Gümrük vergisi matrahına dahil olan ancak gümrük idareleri tarafından tahsil edilmeyen alacaklar için uzlaşma talebinde bulunulamaz. Örnek olarak damga vergisi denilebilir. Çünkü vergileri tahsil eden kurum, vergi dairesi olacaktır.
Gümrük vergileri ve cezalarına ilişkin fiilin, 5607 sayılı Kaçakçılık Kanunun 3’üncü maddesinde yer alan kaçakçılık suçları ile ilişkili olması halinde uzlaşma müessesesinden faydalanılamaz.
Uzlaşılan tutar, uzlaşma tutanağının tebliğinden itibaren bir ay içinde ödenir. Geç ödenmesi halinde, ödenecek tutara gecikme zammı oranında gecikme faizi uygulanır.
Uzlaşmanın vaki olması (teklifin kabul edilmesi) yani tutarın kesinleşmiş olması durumunda uzlaşılan tutara itirazda bulunulamaz, yeniden uzlaşma talebinde bulunulamaz.
Uzlaşmanın vaki olmaması (teklifin kabul edilmemesi) veya temin edilememesi (uzlaşmaya katılmaması veya tutanağı imzalamaması) hallerinde itiraz veya itiraz reddi üzerine dava yoluna gidebilir.
Hangi Durumlarda İtiraz Edilmelidir?
Hiç alınmadığı veya noksan alındığı tespit edilen gümrük vergileri yükümlüye bildirilir. Gümrük Kanunu’na göre bu cezalara 15 gün içinde itiraz edilebilir. Aksi takdirde ceza kesinleşmiş olacaktır.
Kesinleşmiş alacaklara itiraz veya uzlaşma yolu kapanacağından karar vermek için bu sürenin aşılmaması gerekir.
Uzlaşma başvurusu itiraz hakkını yok etmez. Eğer uzlaşmadan feragat edilirse itiraz hakkı devam eder. Uzlaşma müessesesinden faydalanılırsa, takribi cezanın yarısı hatta daha fazlası oranında indirim uygulanacaktır.
Bu nedenle, cezanın mevzuata uygun olmadığına emin olunan veya itirazın reddi ihtimaline karşın konunun hukuki mücadele ile çözüme kavuşturulmasına karar verildiği durumlarda itiraz yolu tercih edilmelidir.
Örneğin, ardiye faturasının KDV’li olmasına rağmen, KDV için ek tahakkuk ve ceza kararı kesildiği varsayalım. Şirket, Bölge Müdürlüğüne (bir üst makama) itirazda bulunabilir. Neticesinde bu itirazın kabul görmesi beklenir.
Yargı Yolu
Gümrük cezalarına doğrudan dava açılamadığından, itiraza ret cevabı gelmesi veya hiç cevap gelmemesi durumunda konu yargıya taşınabilir. Ret cevabı geldikten 30 gün içinde vergi mahkemesine başvurulabilir.
İtiraza 30 gün içinde cevap gelmezse reddedilmiş sayılır. İdari başvurular karşısında idarenin sessiz kalmasına zımni ret denilmektedir. Bu vesileyle konu vergi mahkemesine taşınabilir. (2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 10. maddesi)
İtirazın 30 gün içinde sonuçlanmasının mümkün olmadığı durumlarda idare gerekçesiyle birlikte ek süreyi belirterek bilgi verebilir. Bu durumda ek sürenin sonundaki cevap beklenerek dava yoluna gidilebilir. Verilen ek süreyi beklemeden itiraz başvurusundan 30 gün sonra dava yoluna gidilebilir. Eğer itiraz sonucu yükümlü lehine olursa davanın konusuz kalması sebebiyle davada karar alınmaz. (2014/26 Sayılı Genelge)
Dava açmak masraflı ve uzun soluklu olduğundan küçük tutarlar için tercih edilmesi tavsiye edilmemektedir.
Erken Ödeme İndirimi
5326 sayılı Kabahatler Kanunu kapsamında, gelen cezanın ödeme müddeti içinde ödenmesi halinde %25 erken ödeme indirimi uygulanır. İndirimli ödeme yapılması itiraz yoluna gidilmesine engel değildir.
Cezaya itiraz edilmeyecekse, erken ödeme indirimi yerine uzlaşmak daha makul olacaktır. Uzlaşıldığında ödenecek tutar, erken ödeme indiriminden daha düşük olacaktır. Uzlaşılan tutar için erken ödeme indiriminden faydalanılamaz.
Gümrük Cezalarında Zaman Aşımı Süreleri
Gelen cezaların zaman aşımı sürelerinden sonra tahakkuk ettirilmesi halinde cezaya itiraz edilebilir.
Zaman aşımı hükümleri, gümrük vergi alacağına bağlı olmayan nispi ve maktu cezalarda Kabahatler Kanunu’na göre, gümrük vergi alacağına bağlı olan cezalarda ise Gümrük Kanunu’na göre uygulanmaktadır.
Gümrük vergi alacağına bağlı olmayan cezalardan en sık rastlananı maktu cezalardır. Gümrük Kanunu’nun 241. Maddesi uyarınca uygulanan usulsüzlük cezaları maktu cezalardır ve zaman aşımı üç yıldır. Nispi cezalar ise Gümrük Kanunu’nda “gümrüklenmiş değerinin iki katı, dört katı” ifadeleri ile yer bulan cezalardır. Zaman aşımı süresi 8 yıldır.
Gümrük Kanunu uyarınca, gümrük vergileri alacağına bağlı para cezalarında zaman aşımı süresi 3 yıldır. Örneğin, Gümrük Kanunu’nun 234. Maddesi uyarınca kesilen cezalar bu kapsama dahildir.
Kaçakçılık suçlarında zaman aşımı süresi, suçun niteliğine göre 8 ila 15 yıl arasında değişmektedir.
Gümrük Vergilerinin Kesinleşmesi
Cezanın kesinleşmesi sonrası ödemek dışında başka bir seçenek kalmıyor. Gümrük Kanunu’na göre, gümrük vergi alacağına bağlı cezalarda 15 gün içinde itiraz edilmemişse ceza kesinleşir.
Vergi aslına bağlı olmayan cezalarda da ödeme süresi 30 gün olmasına rağmen cezanın kesinleşme süresi 15 gündür. (Genelge No: 2013/38)
Uzlaşmadaysa uzlaşma tutanağının imzalanma tarihi verginin kesinleştiği tarih olacaktır.
İtirazın reddedilmesi durumunda, 30 gün içinde yargıya başvurulmazsa, bu sürenin bitimi kesinleşme tarihi olarak kabul edilir.
Mahkeme tarafından, idare lehine verilen karar için 30 gün içinde üst mahkemeye başvurulmazsa, sürenin bitimi kesinleşme tarihidir.
Can DURMUŞ – Gümrük Müşavir Yardımcısı / Denetçi
24 Ocak 2025