Gümrük Kanunu’nun 5. Maddesi uyarınca eşyanın gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutulmasına ilişkin faaliyetler gümrük müşavirleri tarafından dolaylı temsil yoluyla takip edilebilmektedir. Bilindiği üzere gümrük işlemleri esnasında kasıtlı veya kasıtsız yapılan hatalar çok ciddi sonuçlar doğurabilmektedir.
Yazımızda bu problemler sebebiyle oluşacak zararlar mevcutsa hangi durumlarda gümrük müşavirlerinin bu zarardan sorumlu tutulacağı anlatılacaktır.
Müştereken ve Müteselsil Sorumluluk Nedir?
Müştereken sorumluluk; bir alacaktan tüm tarafların ayrı ayrı yükümlü olmasıdır. Bir borç doğduğunda tüm taraflardan ayrı ayrı ve kendi paylarına düşen borcun tahsili söz konusu olacaktır. Örnek olarak, 30 bin TL’lik bir borcun 2 borçlusu varsa ve borç yarı yarıya pay edilmişse alacaklı her bir borçludan ayrı ayrı 15 bin TL tahsil edebilir.
Müteselsil sorumluluk ise birden fazla kişinin aynı borç veya yükümlülüğü paylaştığı, ancak alacaklının borcu tahsil etmek için tüm borçlulara müracaat edebilmesidir. Örnek olarak, 30 bin TL’lik bir borcun, iki borçlusu varsa ve iki tarafta müteselsil sorumluysa borcun tamamının herhangi bir borçlu tarafından ödenmesi durumunda iki borçlunun da yükümlülüğü sona erecektir.
Özetle, müştereken sorumlulukta her bir kişi kendi payına düşen miktarla sınırlı sorumludur. Müteselsil sorumlulukta borcun tamamı yükümlülerden biri tarafından ödenirse diğer borçlular için de yükümlülük sona ermektedir.
Gümrük Mevzuatında Müştereken ve Müteselsil Sorumluluk
İthalat, ihracat veyahut diğer tüm gümrük işlemlerinde yer alan tüm tarafların, gümrük beyannamesinde yer alan bilgilerin doğruluğu ve uygunluğu konusunda ortaklaşa sorumlu tutulması anlamına gelir.
Kanunun 181/2. Maddesinde “dolaylı temsilde temsilcinin yükümlülüğü, beyanda kullanılan verilerin yanlış olduğunu bildiği veya mesleği icabı ve mutat olarak bilmesi gerektiği ile sınırlı tutulduğu” belirtilmektedir.
Örnek olarak; İngiliz ihracatçılar tarafından düzenlenen menşe beyanlarının metninde ilgili alana EORI numarasının girilmesi zorunlu olup, söz konusu alan dışında faturanın herhangi bir yerinde belirtilmiş olduğu menşe beyanlarının kabul edilmemesi gerekmektedir. (Uluslararası Anlaşmalar ve Avrupa Birliği Genel Müdürlüğünün 29.11.2021 tarihli ve 69542845 sayılı yazısı)
Menşe beyanında EORI numarasının bulunmaması, EURI numarasının geçersiz olması veya ilgili alanda olmamasına rağmen beyan edilmesi halinde; Gümrük Kanunu’nun 181 inci maddesinin ikinci fıkrası hükmü doğrultusunda bir durumun varlığı söz konusu olacaktır.
Bu durumda ayrıca Gümrük Genel Tebliği (Tahsilat İşlemleri) (Seri No: 2)’nin 6. Maddesi olan “Dolaylı Temsilde Sorumluluk” başlığı incelenmelidir.
İlgili maddenin 1-ç bendindeki “Gümrük beyannamesine eklenen belgelerin ulusal ve uluslararası mevzuatın ön gördüğü formlara veya şartlara uygun olmaması” durumunun varlığına istinaden gümrük müşaviri de müştereken ve müteselsil sorumlu tutulabilir.
(Gümrük Genel Tebliği (Tahsilat İşlemleri) (Seri No: 2) 6/1-ç)
Dolaylı Temsilci Hangi Hallerde Müştereken ve Müteselsilen Sorumlu Tutulur?
Gümrük Genel Tebliği (Tahsilat İşlemleri) (Seri No: 2) 6. Maddesinin 1. fıkrasına göre;
belge ve bilgilerin beyanname ile uyumsuz olması,
çelişkili bilgilerin temsilcinin imkanları dahilinde tespit edilebilir olmasına rağmen bu hususun araştırılmaksızın beyan edilmesi,
belgelerin sahte, yanlış veya hatalı olduğunun ayrıca bir araştırmaya gerek duyulmaksızın anlaşılabilecek olması,
belgelerin ulusal ve uluslararası mevzuatın ön gördüğü formlara veya şartlara uygun olmaması,
beyanname kapsamı eşyanın cins, nevi ve niteliğinin herhangi bir tahlil veya detaylı bir incelemeye gerek kalmaksızın yapılacak fiziki incelemeyle veya beyanname eki belgelerde yer alan bilgilerden anlaşılabilmesine rağmen beyanın gümrük vergilerini ödememe veya noksan ödeme veya vergi dışı önlemlere tabi olmama sonucunu doğuracak nitelikte olması,
hallerinden birinin varlığı söz konusuysa dolaylı temsile yetkili kişiler müştereken ve müteselsilen sorumludur.
Hangi Hallerde Dolaylı Temsilciye Ek Tahakkuk Tebliğ Edilir?
Dolaylı temsile yetkili kişilerin sorumluluğunun tespit edildiği durumlarda, ek tahakkuk gerekçeli olarak tebliğ edilir. Ancak, yükümlü firmanın OKSB veya YYS sahibi sahip olması, yükümlü firmanın gümrük idaresi nezdinde alacağa yetecek miktarda teminatının bulunması, eşyanın tesliminden önce ek tahakkukun asıl yükümlüye tebliğ edilmiş olması hallerinde dolaylı temsile yetkili kişilere ayrıca tebligat yapılmaz.
Gümrük Mevzuatında İştirak
İştirak kelimesini ortak olmak olarak tanımlayabiliriz. 5326 sayılı Kabahatler Kanunu’nun 14. Maddesine göre kabahatin işlenişine birden fazla kişinin iştirak etmesi halinde bu kişilerin her biri hakkında, fail olarak idarî para cezası verilir. Yani suça iştirak eden 3 kişi varsa ve alacak 30 bin TL ise her kişi ayrı ayrı 30 bin TL ödemekle yükümlü olacaktır.
Olaylarda iştirakten söz edebilmek için kasıt veya taksirle (dikkatsiz ve özensiz) hareket etme durumunun varlığı aranır.
Örnek olarak; ABC firmasının Çin’den ithal edeceği robot süpürgeler limana geldi ve antrepoya alınmak istenmektedir. Tüm evraklarda eşyanın 150 kap olduğu ve içerisinde 450 adet olduğu belirtilmektedir. Bu bilgilere istinaden robot süpürgelerin antrepo beyannamesi tescil edilmiştir.
Antrepo beyannamesinde kayıtlı eşyayı muayene yetkisi olmamasıyla birlikte kap sayarak antrepoya alınmasına nezaret eden gümrük müşavir yardımcısı eşyanın 150 kap olduğunu tevsik etmiştir.
Daha sonra 150 kabın içerisinde 600 adet robot süpürgenin mevcut olduğu anlaşılıyor.
Bu durumda antrepo işleticisi veya YGM çalışanı olan gümrük müşavir yardımcısının iştirak eden olarak sorumlu tutulabilmesi için eyleme bilerek isteyerek kasıtlı şekilde iştirak etmesi veya 5326 sayılı Kabahatler Kanununun İştirak başlığı altında 14. maddesi hükümlerinden birinin varlığı söz konusu olmalıdır. Örneğimizde bu madde hükümlerinden bahsedilemeyecektir. Çünkü gümrük müşavir yardımcısı yukarıda bahsedildiği üzere sadece kap sayısını sayabileceğinden içerisindeki eşya adetini bilemeyebilir. Bu yüzden gümrük müşavir yardımcısının kabahate iştirak ettiği söylenemeyecektir. (İstanbul Gümrük ve Ticaret Bölge Müdürlüğünün 22.06.2017 tarihli ve 26035197 sayılı yazısı)
Ancak, antrepoya eşya girişi esnasında kasıtlı olarak kap sayısında yanıltıcı beyanlarda bulunanlar, belirgin şekilde farklı eşyanın tutanağa konu edilmemesi veya antrepodan izinsiz eşya çıkarılması gibi konularda kasıt söz konusu olacağından antrepo işleticisi veya YGM çalışanı olan gümrük müşavir yardımcısının iştirak eden olarak sorumlu tutulabilir..
Sistem – Beyan Farkı Durumunda İştiraktan Bahsedilebilir mi?
Dolaylı temsilci tarafından tescil edilen beyannamedeki vergi ve belgelerle, gümrük sistemi tarafından hesaplanan vergi ve istenen belgeler arasında farklılıklardan kaynaklı gelir eksikliği tespit edildiğinde gümrük müşavirlerine ve firmalara ayrı ayrı ceza kararları tebliğ edilmektedir.
Risk Yönetimi, Tasfiye ve Döner Sermaye Genel Müdürlüğünün E-80572740-205 sayılı yazısına göre vergiye tabi olduğu halde muafiyet kodu girilerek verginin ödenmemesi “yanlışlıkla” yapılmış bir hareket gibi açıklanamayacağı için iştirak hükümlerince dolaylı temsilciye de ek tahakkuk ve ceza karaları düzenlenmesinin aykırı bir işlem olmadığı ifade edilmektedir.
Risk Yönetimi, Tasfiye ve Döner Sermaye Genel Müdürlüğünün 21.05.2020 tarihli ve 54492374 sayılı yazısına göre ise sistem – beyan farkı müteselsil sorumluluk olarak değerlendirilememektedir.
Bu bilgiler neticesinde vergi kaybına sebebiyet veren silme eyleminin, gümrük müşavirinin iradesi dışında gerçekleşmesinin mümkün olamayacağı değerlendirilerek oluşacak zararda gümrük müşavirinin iştirakten kabahatli sayılacağı belirtilmektedir.
Doğrudan Temsilde Müteselsil Sorumluluk
Dolaylı temsilde gümrük müşaviri kendi adına ancak başkasının hesabına hareket ederken doğrudan temsilde temsilci başkasının adı ve hesabına hareket eder.
Doğrudan temsilde, şirket bünyesinde çalışan kişiye temsil yetkisi verilir. Bu sayede o kişi şirketin gümrük işlemlerini doğrudan temsilci olarak yerine getirebilir.
Gümrük mevzuatında doğrudan temsilciye herhangi bir müteselsil sorumluluk yüklenmemiştir. Bir kabahat oluşması durumunda asıl yükümlü olan Şirket sorumlu tutulmaktadır.
Can DURMUŞ – Gümrük Müşavir Yardımcısı / Denetçi
19.06.2022